Fisteus blogaren inguruan biltzen garen fisioterapeuta zientziazaleon artean artikuluak sarri partekatzen ditugu. Txarto gogoratzen ez badut, Xabat Casadoren bitartez eskuratutako multzo batetik hartua dut honako hau:

• COOMBES, Brooke K. BISSET, Leanne. VICENZINO, Bill. 2015. Management of lateral elbow tendinopathy – one size does not fit all. Journal of Orthopaedic & Sports Physical Therapy 45(11):938-949. Hemen deskarga daiteke: http://www.jospt.org/doi/pdf/10.2519/jospt.2015.5841

Egia esan, aspaldi konturatua nengoen tendinopatia kontuetan eguneratu beharra nuela (Goretti Aranburuk aurreragokoan seinalatutako legez, denok behar baitugu autoheziketa neurri batean edo bestean, gai batean edo bestean), eta zentzu horretan artikulu multzo honek honek lagunduko nauela uste dut.

Orain oratu dudan artikulu honetatik, zer ikasi dudan? Hemen daude irakurketan zehar zirriborratu ditudan oharrak, pixka bat txukunduta. Beste batek, seguraski, beste gauzaren bat azpimarratuko luke (horretara gonbidatuta zaudete, irakurleak).

Autoreen ekarpen nagusia, nire ustez, epikondilitisen barruan azpitaldeak egitearen saiakera da, tratamendua hobeto egokitze aldera. Horren barruan ezagunak zaizkidan hainbat eta hainbat kontzeptu erabiltzen dira, baina honako hauek bereziki interesgarriak begitandu zaizkit:

• Tendinopatia erreaktiboan (hau da: ohiz kanpoko esfortzuen aurrean ematen den narritadura fasean) zelularitate handiagoa eta ground substance akumulazioa aurkitzen da; endekapenezko tendinopatian, berriz, kolagenoaren desorganizazioa eta neobaskularizazioa.
• Epikondiloan, extensor carpi radialis brevis muskuluaren tendoia izaten da afektatuena. Kontuan hartzen badugu honen fibrek lotailu lateralarekin bat egiten dutela, eta honek radio buruaren lotailu anularrarekin, epikondilitis kasu batzuean gertatzen den lotailu arazoa ulertuko dugu.
• Lepotik konponente radikular/referitua dagoenean, garrantzitsua izaten da identifikatzea; horretarako test neurodinamiko espezifikoa erabil dezakegu. Txarto ulertu ez badut, besoko R int + pronazio posizioari lepoko S eta omoplatoa gehitzean sintomak piztea da kontua.
• Ekografia eta erresonantzia magnetiko bitartez ikusi izan denez, epikondilitis kasuetan sintomen larritasuna eta lesioaren dimentsioa ez dira proportzionalak izaten: lesio kasuen %90an aldaketak ikusten badira ere, sintomarik ez duten pazienteen %53etan ere aldaketa hoiek aurkitzen dira. Beraz, ez da egokia gure tratamendua bakarrik egituran zentratzea, nerbio sistema eta faktore psikologikoak ahaztuz.

Neurriak estandarizatzeko ahaleginean, berriz, autoreek pain-free grip test eta PRTEE edo PSFS galdetegiak erabiltzea gomendatzen dituzte.

• Lehenengoari buruz, guk JAMAR gailuarekin egiten dugun postura onartzen da (90º flexio humerokubitala, pronazio/supinazio neutroa), baita 3 neurrien batazbestekoa ere, baina alde garrantzitsu bi daude: saiakeren artean minutu 1-eko tartea uzten dela (guk gutxiago utzi izan dugu) eta ez dela indar maximoa neurtzen (guk egin izan dugun legez), baizik eta mina agertzen deneko indar maila. Detaile hauek apuntatuko ditugu!
• Patient Rated Tennis Elbow Evaluation (PRTEE). Test interesgarria benetan, gure egunero lanean lagungarria. Gehienez 100 puntu eman ditzakeela kontuan hartuta, 54tik gora kasu larritzat hartzen da, 54-33 artean erdi mailakoa eta 33tik beherakoa, arina. Bertsio balidatuak daude frantsesez eta espainolez.
• Patient Specific Functional Scale (PSFS): paziente bakoitzaren neurrira egiten den eskala. Hark min ematen dioten 3-5 aktibitate izendatzen ditu, bakoitzean 11 puntuko eskala batean (0tik 10era) ezintasun maila markatuz. Aldaketa esanguratsutzat hartzeko 1,2 puntutik gorakoa izan behar da. Hemen dago eredu bat (frantsesezko edo espainolezko bertsio balidaturik ez dut aurkitu).

Autoreek azpimarratzen dutenez, epikondiloko mina erakusten duten hainbat patologia daude: artritisa, patologia intraartikularra, radio buruaren patologia, tunel radialaren sindromea, interoseo posterior nerbioaren harrapamendua, lepoko min radikular/referitua eta ezegonkortasun rotatorio posterolaterala; baita hauen artean koka ezin daitezkeen min inespezifikoak ere. Halere, askotan gaitza da hauen artean bereiztea; arazoa batez ere patologia bakoitzaren definizioan dago: ez dago adostasunik. Horretara, artikulu honetan, autoreek proposatzen duten epikondilitis-azpitaldeen bereizketa eta jokaera ez da diagnostikoan oinarritzen, beste faktore hauetan baino:

• Tendoiaren patologia: narritadura fasean, lan karga egokitzea, tendoiaren errekuperazioa erraztuz; endekapenezko fasean, berriz, ariketa exzentrikoa eta kolagenoaren ekoizpena eta tendoiaren berregituratzea bultzatzeko farmakoak (proloterapia); zuntz haustura handien kasuan, kirurgia.
• Minaren eta ezintasunaren gradua: min handia dagoenean, atsedena eta ortesi/bendajea; esku terapia eta ariketak, minaren muga gainditu gabe (sentsibilizazio zentrala ez gehitzeko).
• Sensibilizazio zentrala: lepoan eginiko tratamenduak, mobilizazio neurala, ariketa isometrikoa eta kontrol motorrekoa, sentsibilizazioa desaktibatze aldera; minik ez duten gorputz ataletako ariketak; nerbio sistema zentrala orekatzeko farmakoak.
• Lepo/sorbaldeko minaren presentzia: bertako desorekak tratatu (bereziki C4-C7).
• Afektazio neuromuskularra. Presente dagoenean aurki daitezkeenak: grip-test baloreen jeistea, eskumuturraren posizio desorekatua (flexioan), extentsore laburren ahulezia, erreakzio-denbora luzeagoa, mugimenduen abiadura motelagoa (garuneko cortexean gertatzen den adaptazio txarrarekin erlazionatuak). Horrelako kasuetan, hauek denak lantzea komeniko da.
• Faktore laboral eta psikosozialak: laneko posturen, keinuen eta atsedenen papera argia da, eta hauen kudeaketa egokia eraman beharko da; esfera psikosozialean eginiko interbentzioa ere beharrezkoa izango da epikondilitis mota hauek hobetzeko.

Artikulu honetan nabarmentzen denez, epikondilitis gehienen tratamenduan ariketa fisikoak berebiziko papera jokatzen du. Baina zein ariketa mota, zein muskulutan, noiz, zenbat, minaren mugara ailegatuz edo ez… ez dago hain argi, frogen arabera. Ariketa fisikoari buruz, autoreek irizpide hauek proposatzen dituzte:

• Narritadura fasean: ariketa isometrikoak, exzentrikoek baino analgesia efektu handiagoa lortzen dutelako. Kontrakzio luzeak (20-30’’), minik gabe, 25º extentsio radiokarpianoan, 90º flexio humerokubitalean; hobetzen joan ahala denbora edo karga gehituz. Era berean, mugimenduaren kontrol ariketei balioa aitortzen diote: eskumuturraren eta hatzamarren flexioen disoziazioa, eta grip mugimenduan alineazio radiokarpianoa zaintzea.
• Endekapen fasean: ariketa konzentriko zein exzentrikoa eskumuturreko muskulu extentsoreetan. Hasieran ukondoa flexioan, eta eskumuturreko flexioa mugatuz (epikondiloak jasaten duen tentsioa mugatzeko); saioan EBA 3/10 arteko min maila onargarria da (ez, ostera, biharamunean).

Honaino artikulu honetatik jaso ditudan ekarpen nagusiak. Azken atalean aurkeztutako tratamendu gida modukoa (algoritmoa) orokorregia iruditzen zait, eta ez behintzat berritzailea: izan ere, nire inguruko osagileon artean aspalditik de facto eramaten ari garen jokabidea baino ez du erakusten.

Artikulu osoa irakurtzera gonbidatzen zaituztet halere; bertan askoz ere detaile gehiago aurkituko dituzue (testen deskribapen zehatza, besteak beste) eta, noski, beharbada zuek beste gauza batzu azpimarratuko dituzue edo nik egindako oharrak zuzendu. Gora kritika!

Bideo-mikro-iruzkinaren lotura Youtuben: https://youtu.be/uTekTxsy8_w

Fisteus blogerako, 2016ko zezeillan 25a.