Nire lehelengo “kuku” hau ikusezinezko gizakiei eskeini nahi diet. Gehienetaz ez dakigu ezer. Gutxi batzuen aurpegiak kaleko karteletatik ezagutzen ditugu, baina hala ere jende gehienak espetxe barruko bizitzaz duen irudiak zerikusi gehiago du pelikula amerikarrekin, errealitatearekin baino. Hiri eta basamortuetan barreiatutako porlanezko “espazio-ontzi” isilotan milaka lagun bizi zaizkigu dimentsio misteriotsu batean, hurbil eta urrun, purgatorioko animen moduan. Adorea, elkartasuna bezalako berbak izaten dira ohizkoenak eurengana zuzentzerakoan; nik ez ditut gaur erabiliko. Horren ordez, giltzapean dagoenari bere territorio libre bakarra esploratzeko gonbitea egingo diot. Bide hori aukeratzen duenak mundu harrigarri bat aurkituko du, non askatasunaren eztia dastatu ahal izango duen bere ziegako bakardadean. Jainkoen edo sorginkerien premiarik ez dugu izango: gizakiaren potentzialitate soilaz baliatuko gara blokeoa hausteko.

Txoko honetatik, osasunaren autogestioa izango bait dugu iparorratz. Bitarteko urriekin, aukera guztiei etekin gorena ateratzen ikasiko dugu, gorputz eta gogoa zailtze aldera. Zeuretzat, lagun kartzelaratu hori, bereziki interesgarria: hemen irakurriko dituzun hainbeste aholku ziegan eta patioan jarraitzeko modukoak izango dira. Aprobetxatu itzazu ahal duzun neurrian: egun batean, kalera irtengo duzu; burdinazko atea gainditzean, imajinatu nolako poza hartuko duten lagun eta senideek gorputzez sendo eta bizi-gogoz beterik aurkitzen bazaituzte. Hori baino opari hoberik imajinatu al dezakezu beraientzat?

Sarrera modura eta gaur presoak gogoan ditugunez, disziplinaren papera eta sistema nerbiosoaren alerta/atseden faseak azalduko ditugu. Adi “libre” zaudetenak ere: zuek ere etekina aterako bait diozue hurrengo lerroei.

Gu baino gehiago dakitenek esandakoa da “deabruari sua lapurtu” ahal zaiola. Beste modu batean esanda, gure etsai txarrenarengandik ere badugula zer ikasi eta probestua. Preso gaudenean, disziplina zorrotzeko konzentrazio esparruan gaude. Disziplina hori inposatuz, gure borondatea edo pertsonalitatea ezabatzea nahi da, numero bat bihurtu eta uhal batetik helduta bezala erabiltzea. Ordutegi zorrotzak, otorduetan gorde beharreko ilarak, ziegako garbiketak… bezalako neurrien bitartez aplikatzen da hori. Gure proposamena, disziplinaren arma hori gure alde erabiltzen ikastea da.

Izan ere, datozen asteetan emango ditugun aholkuak praktikara eramaterako orduan ere, berebizikoa izango da disziplina ariketetan fin saiatzeko. Zentzu horretan, kartzelan dagoenak abantaila du. Adarra jotzen ote nabilen? Ez. Gure kontsultako pazienteekin dugun arazo nagusietako bat, hain zuzen ere, beraien disziplina falta izaten da: pazientea askotan ez da gai guk agindutako ariketak egiteko, edo tratamendu bat fin jarraitzeko, edo kiroldegira astean birritan joateko konpromezua hartzeko… Espetxean, urdinek nahitaez inposatzen dizuete kalekoei falta zaien disziplina; atera diezaiogun etekina. Arnasa lantzea, gogoa enfokatzea, gorputzeko defentsak igotzea, indarra eta bizi gogoa handitzea, zirkulazioa hobetzea… eta beste hainbeste onura lortu ahal izango dituzue ziega barruko ariketekin. Baina emaitzak, ariketak zehatz eta eten gabe eginaz soilik etorriko dira. Horretan “etsaiaren disziplinara” eginda egoteak bidea asko erraztuko digu.

Kartzelako biztanleen artean baina, denetik dugu: gazteak eta zaharrak, gaixoak eta osasuntsuak. Gaixoak laster ulertuko du osasuna autogestionatzen ikasteak nolako mesedea ekarriko dion; baina beharbada gazte zaluak ez du ikusiko gure aholkuak zertan lagundu diezaioketen berari.

Presioa jasaten ari den pertsonak nerbio-sistema estres egoera batean dauka. Horren ondorioetako bat gure organo guztien “azelerazioa” da; hasi bihotzetik eta hezurretaraino, gure zelula guztiak alertan jartzen dira arriskuari aurre egiteko. Atxilotu edo espetxeratzen gaituztenean, estres egoera hori da naturalena harik eta egoera berrira egin arte. Baina arazoa geroago dator: ez badugu ikasten egoera berria kudeatzen, eta alerta egoera hori eten gabe mantentzen badugu, gorputz eta gogoak higadura handia jasango dute. Estres/atseden faseen arteko desoreka horrek osasun arazoak ekarriko dizkigu luze gabe. Kondena luzeak dituzten presoen artean sarri agertzen dira “arrazoi jakinik gabeko” gaixotasunak: erreumak, minbizia, liseri aparatuko gaitzak… gehienen atzean denpora luzean mantendutako estres egoera bat aurkitzen dugu.

“Esatea erreza da, konpontzea gaitza!” esango didazue. Arrazoia. “Espetxean nago, ez oporretan! Nola ez naiz egongo ba estresatuta?” Hori ere ulergarria. Baina ulertu behar dugu larri edo lasai egoteak prezio berbera duela; eta gehiago esango dut: lasai dagoen pertsonak hobeto, argiago eta bizkorrago erantzun ohi du edozein ustekabe edo agresioren aurrean.

Horretara, ez gabiltza ostrukarena egiteko gomendatzen (hau da: espetxe disziplinari men egin eta preso otzanaren lasaitasuna lortzea). Ez gabiltza “lasaitasun” klase horren atzetik. Guk bultzatu nahi dugun eredua, zuhaitz mehe eta malguarena da: haize bolada gogorren aurrean zutik geratzen dena, zuhaitz sendo guztiak ipurdiz gora jausten doazen bitartean.

Datozen asteetan, eredu horren atzetik hasiko gara ibiltzen; bidean lagun nahi zintuzkegu, preso nahiz “libre”.

Gaur8, 2007ko Otsaila.