Minbizixak gure artian dakan presentzixia kontuan hartuta (gehixenok izango dogu karramarro bat, bizitzako uneren baten), oso interesgarrixa da akonpañamentuan kontu hau. Osagilliok on biharrez ibiltzen garan arren, askotan gure ikuspegixa teknikuegixa izaten da eta pertsona «normalen» berotasuna falta izaten jaku. Elkarte honetan topau leike berotasun hori. https://lea-artibaietamutriku.hitza.eus/2024/10/18/inurri-tabuen-kutxak-apurtzen-dituen-tribua/

********************************************************

Iñurri: tabuen kutxak apurtzen dituen tribua

Minbizia normaltasunez, tabuetatik libre eta zuzenean nahiz zeharka bizi duten pertsonak ahalduntzeko gunea da Iñurri. Eta, bihar, Bularreko Minbiziaren Nazioarteko Eguna izango den horretan, zein urteko edozein egunetan, minbiziari buruz tabuetatik kanpo hitz egiteko espazioak sortzen segitzen dute iñurriek.

Ane Maruri Aransolo
Lea-Artibai eta Mutriku
2024/10/18

Tribu baten parte izateko aukera. Minbiziak bizitza hankaz gora jarri eta besoak zabalik hartzen zaituen taldea. Ausardia, indarra, umorea, konexioa eta pazientziaren tenplua. Hori dena eta askoz gehiago da Iñurri.

Intsektu txiki eta nekaezinen bila abiatu zen Julene Illarramendi Iñurri elkartearen sortzaileetako bat amaren heriotzaren ostean. Bere amak inurriak zeramatzan orkatilean tatuatuta, eta 10 urteko minbizi prozesu luze baten ostean hil zen. Orduan hasi zen Illarramendi inurri bilakatzen eta bere moduko gehiago bilatzen. Eta gehiago, eta gehiago, eta gehiago topatu ditu 2019az geroztik, iñurritegi ederra osatuz.

“Duela bost urte sortu zen elkartea da Iñurri. Asmo askorik gabe sortu zen, nahigabean, baina behar batetik“, onartu du Illarramendik. Izan ere, bere ama bularreko minbizi metastasiko baten ondorioz hil zen duela zazpi urte. “Nire ama egon zen gaixo nik 10 urte nituenetik 20 urte nituenera arte; hau da, 10 urtez. Berari diagnostikoa 37 urterekin iritsi zitzaion eta 48rekin hil zen. Urte horietan, ni etapa ezberdinetan egon nintzen”. Minbizia euren etxera lehenengoz iritsi zenean 10 urte zituen, eta nahiko “modu inkontziente” batean bizi izan zuen, nahiz eta amak hasieratik egia kontatu. “Gaixorik zegoen etxean, baina gure amak gauzen alde positiboa ikusteko trebetasuna zeukan, eta beti jarraitzen zigun ahalik eta leku gehienetara”, kontatu du Illarramendik.

Lehenengo diagnostikoa ondo amaitu bazen ere, eta sendatutzat eman bazuten ere, birgaixotze bat izan zuen hiru urtetara: “Hor nagusiagoa nintzen. Eta hor, metastasia hasita zegoen. Urte batzuk pasa ahala, nire amaren bizitasuna ere okertzen joan zen, organoak hartuta zituelako, eta ezagutzen genuen alde positibo hori geroz eta itzaliago zegoen. Azken urtea oso gogorra izan zen, gehien maite duzun pertsona hori hiltzen doalako eta ezin duzulako ezer egin”.

Ama hil zitzaion momentua “nahiko ondo” kudeatu zuela dio iñurriak, baina informazioa behar zuela ondorioztatu zuen. “Behar nuen jakin nire egoera berdinetik pasatzen ari zen jende gehiago zegoen. Gainera, ikusten nuen minbizia ez zela oso ikuspegi natural eta feminista batetik lantzen; tabutik jorratzen zen”. Elkartea sortzearen arrazoi nagusia, beraz, bere dolu pertsonalari aurre egitea izan zela ondorioztatu du: “Beti esaten dut pertsona bat ez dela hiltzen pertsona hori askoren ahotan baldin badago. Beraz, nire eginkizuna zen aho askotan egotea nire ama, nire amaren prozesua eta guk bizitakoa”.

Miren Cuerdok lagundu zion eginkizun horretan. Inurriak txikiak dira, ilaran doaz, eta langileak dira. Eta bi iñurrik tribua sortu dute. Hala, tribuaren edo iñurritegiaren parte dira minbizia lehen pertsonan bizi duten edo bizi izan duten pertsonak, eta minbizian oso modu zuzenean lagundu edo laguntzen dutenak, fasea edozein izanda ere. “Poliki-poliki emakume zoragarri askorekin elkartzen joan gara eta joan gara definitzen zer den Iñurri”, onartu du Illarramendik. Eta, esan du Iñurri dela minbiziaren akonpainamendu bat egiten duen elkartea, ikuspegi eraldatzaile eta feminista daukana. “Ze, azkenean, minbiziaren tabu horri buruz komunikatu eta informatu nahi duen taldea gara”.

Iñurrik minbiziari buruz hitz egiten du, baina modu “maitagarrian, gozoan, naturalean”. Gertutik, zaintzatik eta epairik bariko akonpainamendua eskaintzen du. Ez dute erdigunean gaixotasuna jartzen, pertsonak baizik. Talde baten parte sentitzea da, beraz, iñurri izatea. Hori da indargunea: “Elkartuta eta batera gauzak errazago egiten dira. Eta, guk, akonpainamendu erreal bat nahi dugu, beste elkarteetan ikusi ez duguna”. Protagonismoa minbizia dutenei eman nahi diete, berdinetik pasatzen ari diren pertsonak kontaktuan jarri gura dituzte, “beraiei hoberen ulertuko dietenak berdina pasatzen ari direnak direlako”.

Minbizia bizi duten edo bizi izan dutenen erreferentziak “beharrezkoak” direla azpimarratu dute bularreko minbiziaren nazioarteko egunaren (urriak 19) aste honetan, eta horiek edukitzeko lan egiten dute Iñurrikoek: “Erreferentziak behar ditugu: behar ditugu bularra berregin nahi izan ez dutenen pertsonak, asko daudelako”. Gorputz ez normatiboak erakusteko lan asko egin dute taldean, eta gorputz mota horiek ikusarazi gura izaten dituzte: “Espainiar estatuan egiten diren 12.000 masektomietatik, 2.000 pertsonak erabakitzen dute bularra berregitea. Ondorioz, jende asko dago bular bakarrekoa, edo bularrik gabekoa. Gizarteak nahigabean eramaten zaitu bularra berregiteko nahia izatera, cannon estetikoak jarraitzera. Eta ondorioztatu genuen beharrezkoa zela gorputz ez normatiboak existitzen direla erakustea”.

Denetariko ekintzak.

Bizipenak partekatzea bilatzen dute iñurriek, ulertuta eta lagunduta sentitzea. Hizkuntza berbera hitz egitea. Ahalduntze kolektibo eta indibiduala garatzea. Eta, helburu horietara heltzeko, denetariko ekintzak egiten dituzte: kafea hartzera joan edo hainbat ekitalditan parte hartu. Guztietan dira minbizia dutenak protagonistak: “Gaixoen iruditegi orokorretik –gaixoa ohean laguntza beharrean– aldendu eta eurek ere lagun dezaketela erakutsi nahi dugu, eurak ere protagonista izan daitezkeela, eurek ere euren gaixotasunari buruz hitz egin dezatela erakutsi. Gaixoaren tabuari buelta ematea saiatzen ari gara”.

Hala, (Min)Bizi podcasta sortu zuten, baliabideak zabaltzeko eta iñurriei pantaila bidez ere akonpainamendua eskaintzeko: “Diagnostikoa jasotzerakoan, askotan, ez dakizu oso ondo zer nahi duzun. Baliteke akonpainamendua nahi izatea, baina ez izatea indarrik berba egiteko. Hala, podcastekin akonpainamendu hori eskaintzen dugu, minbizia dutenak bakarrik senti ez daitezen”.

Tabuen kutsatik oholtzara ere egin zuten salto, minbiziagaz zerikusia duten tabuak kulturaren bidez apurtzen ahalegintzeko: “Badaude moduak tabuak apurtzeko, eta bat da kulturaren bitartez egitea. Ze, gure ebidentziak kulturaren bitartez ere transmititzea polita, dibertigarria, hunkigarria izan daiteke”. Bertso saio musikatua Ane Labakaren laguntzagaz antolatu zuten lehenengoz, gai jartzaile lanetan minbizia pasatzen ari diren emakumeak oholtzaratuz. Nahigabe sortu zen gauza izan zen, ekintza jakin bat izateko legez prestatu zutena, baina hainbat saio izan dituena. “Gure asmoa minbizia dutenei laguntzea da, baina, saio horien bidez, sare horretan akonpainatzen dauden pertsonengana ere zuzentzen gara. Gizarte osoarentzako ekintzak dira”.

Erretiroak ere egiten dituzte, asteburu honetan egingo dute, hain justu: “Iñurrin asko gustatzen zaigu mimatuak izatea eta zaintza hori ematea. Ze gaixotasuna pasatzerakoan, gaixoak mila kontu bizi dituzte. Bizitza oso azkar doa denontzat, eta geratzea kosta egiten da. Ondorioz, erretiroak gozatzeko asteburu izatea nahi dugu. Minbizia lantzen dugu horietan, beldurrak jorratzen ditugu, berba egiten dugu, elkartrukatu… baina gozatzea da asmoa”.

Orain, Hil arte bizi dokumentala garatzen ari dira. Minbiziak gaixotutako euskal emakumeen bizipenak eta taldean bizitakoa kontatzen ditu dokumentalak: “Askotan diote Iñurrik harrapatu egiten duela eta Iñurrin gertatzen diren gauzak jendeak jakin beharko lituzkeela edo erakutsi egin beharko liratekeela. Eta dokumentala hori erakusteko modu bat izan zitekeela pentsatu genuen”. Hala, sei kapitulutan, Iñurrin jorratzen diren gaiak landuko ditu ikus-entzunezkoak.

Nahiko modu berezian hasiko da dokumentala: heriotza lantzen. “Errealitate bat da, eta dolua asko lantzen dugun egia da. Badaude Iñurrikide asko hiltzen ari direnak, batzuk gazte eta espero ez zutenean. Beraz, maitasun askorekin egindako heriotzatik hasiko gara lanean, baina biziagaz amaitu gura dugu. Izan ere, Iñurrikide batek minbizia izan zuen 30 urterekin, baina ama izan berri da. Bizia eman du”, azaldu du Illarramendik. Heriotzaz gain, beraz, bizitza ere badagoela erakutsi gura dute.

Kolektiboa.

200 emakumek baino gehiagok jaso dute iñurrien akonpainamendua. Komunitatea asko hazi da, “izugarri asko” Illarramendiren berbetan. Hala ere, zabalkunde are gehiago eman gura diote taldeari, iñurritegia Euskal Herri osora zabal dadin. Lea-Artibai, Mutriku eta Busturialdean, esaterako, gero eta jende gehiago da Iñurriren parte. “Hasieran gure elkarteko ekintzak Gipuzkoa aldean ziren, baina orain Iñurrikide gehiago daude, eta iñurritegia zabaltzen ari da eskualde horietan ere”, onartu du Illarramendik

Hala, gogoratu dute minbizi mota guztiak dituztenak hartzen dituztela taldean, ez bakarrik bularreko minbizia dutenak. “Geroz eta aniztasun gehiago dago. Saiatzen gara denei lekua ematen. Ze, bularreko minbiziak badu bere lekua gizartean, aste honetan ez dakit ona edo txarra den, baina egia da tratamendu molde asko daudela, eta, beste minbizi mota batzuek, berriz, ez dutela horrenbesteko ikerketarik: sarkoma edo metastasiak, kasu”. Gehitu dute gizonezkoak ere gertura daitezkeela, nahiz eta oso gutxi izan Iñurrira jo dutenak: “Hor ere beste tabu handi bat dago. Gizonezkoak ez dira hurbiltzen, ez gaixo, ez akonpainamendu modura. Hala ere, noizbehinka jasotzen dugu gizonezkoen mezuren bat edo. Ateak irekita dituzte”.

****************

Kontaktua: https://izaninurri.eus/